De Eerste Wereldoorlog blijft voor België één van de dodelijkste oorlogen aller tijden met ongezien menselijk leed en materiële schade. Ondanks het feit dat het al bijna honderd jaar geleden is, blijft de oorlog in ons collectief geheugen gegrift. België speelde uiteindelijk een cruciale rol in het tegenhouden van het Duitse offensief in WO I, wat het belang van deze oorlog voor ons nog groter maakt.
Het was op 11 november exact 100 jaar geleden dat om 11 uur de wapenstilstand met Duitsland ondertekend werd, en dat herdachten ze vooral in de Westhoek op een serene manier. Maar wat was nu precies de rol van België in dit wereldschokkende conflict?
Teutoonse barbarij
Even een korte geschiedenisles: begin augustus 1914 viel Duitsland België binnen, om zo Frankrijk aan te vallen. Duitsland rekende op weinig weerstand van de Belgen maar dat viel anders uit. Net daarom was de eerste inval een verschrikking; ‘Poor Little Belgium verkracht door Teutoonse barbarij’ was de beschrijving van de geallieerden. De Leuvense universiteitsbibliotheek werd volledig platgebrand. In de eerste maanden kwamen 5.500 burgers om, onder meer als gevolg van massale executies door de Duitse troepen, als wraak voor het optreden van ‘vrijschutters’. Onderzoek achteraf toonde aan dat Belgische burgers het vuur nooit hebben geopend. Anderhalf miljoen burgers sloegen massaal op de vlucht richting Frankrijk en Nederland.
De Duitsers waren echter compleet fout in hun denken dat België een makkelijke prooi was. De verouderde forten nabij Luik en de ruwe Ardennen hielden het Duitse leger bijna twee weken op, wat de Fransen en Britten genoeg tijd gaf om hun legers op te roepen. Mede daardoor werden de Duitsers uiteindelijk tegengehouden in Noord-Frankrijk. In de Westhoek kwam het ook tot een patstelling nadat de Ganzenpootsluis in Nieuwpoort werd opengezet, en de IJzervlakte onder water kwam te staan. Door de onderwaterzetting van de IJzer bleef een klein stukje van België gespaard aan de Duitse agressie.
De Groote Oorlog
Het Belgische leger trekt zich terug achter de IJzer. Dit betekent dat het merendeel van het Belgische grondgebied nu in handen is van Duitsland tot het einde van de oorlog. De brutaliteit tegen het Belgische volk neemt af, maar er worden wel burgers naar Duitsland gedeporteerd om als dwangarbeiders te werken. Terwijl koning Albert het leger achter zich schaarde in de Westhoek, verscheen er een Belgisch verzet dat spoorwegen saboteerde en gevoelige informatie doorspeelde aan de Britten.
Wat volgt in de Westhoek en Noord-Frankrijk, is één van de gruwelijkste oorlogen ooit. Beide kanten graven zich in in loopgraven, en ontelbare mensen komen om, zonder dat er een winnaar in zicht lijkt te zijn. Het zal uiteindelijk duren tot september 1918 voor de Duitsers teruggedreven kunnen worden, met Duitse overgave op 11 november tot gevolg.
In memoriam
Om de honderdste verjaardag van de wapenstilstand te vieren en als afsluiter van de vierjarige herdenking van de “Groote Oorlog” werden allerhande evenementen georganiseerd in de Westhoek en andere delen van het land.
Eén van de opmerkelijke kunstinstallaties zijn de Memorial Chairs die tentoongesteld werden in het Astridpark van Ieper tussen 9 en 11 november. De installatie bestaat uit 5 stoelen uit de kerk van Passendale die de voorbije vier jaar een reis maakten door Groot-Brittannië en Ierland. De stoelen werden vergezeld door een register met meer dan 150.000 namen van gesneuvelde Britse en Ierse soldaten erin. Overal waar de stoelen halt hielden, schreven mensen persoonlijke herinneringen aan de oorlog op in het register.
